علامه بزرگ آیت الله العظمی سید محمد حسین (ثانی) شهرستانی روز پانزدهم شوال 1255ه.ق درست یکهزار سال ودو ماه بعد از ولادت حضرت بقیه الله (ارواحنا له الفداء) در خانواده ای  فقیه پرور  دیده به جهان گشود.

پدرشان: 

فقیه گران قدر آیت الله سید محمد علی (ثانی) متوفای 13 ربیع المولود 1287ه.ق صاحب آثار ارزشمندی چون:.1الاجماعیات2.الاعتکافیه3.حجیه المظنه5.رساله فی بر الوالدین5.شرح التبصره6.رساله فی صلاه الجمعه7. کتاب الطهاره8.رساله فی قرائة الماموم غیر المسبوق9.کشکول و...

جدشان:

فقیه گران مایه آیت الله سید محمد حسین(اول) مرعشی شهرستانی متوفای بعد از 1230ه.ق صاحب آثار ارزشمندی چون:1.انیس الاخیار شرح مشکلات اخبار به فارسی 2.جلیس الابربر شرح مشکلات اخبار به عربی 3. معادن التحقیق در اصول فقه و...

وی (سید محمد حسین اول)از سادات مرعشی بود که بعداز ازدواجش با دختر آیت الله العظمی سید محمد مهدی شهرستانی(از مهادی اربعه) به "شهرستانی" شهرت یافت.

مادرشان:

فاطمه (از نوادگان وحید بهبهانی)  دخترآیت الله  آقا احمد کرمانشاهی آل آقا{فرزندان فقیه دهر "وحید بهبهانی" به آل آقا معروف شدند.}-صاحب مرآه الاحوال-پسر آیت الله آقا محمد علی-صاحب خیراتیه-پسر آیت الله العظمی "وحید بهبهانی"<کتاب فوائد الرضویه:500>

تحصیلات:

علامه بزرگوار با آن استعداد فوق العاده تحت تربیت پدر بزرگوارشان مدارج ترقی را به سرعت پیموده در اندک مدتی علوم متداول عصر خود رااز ریاضیات.هیئت .فلسفه .تفسیر.حدیث وکلام فرا گرفته ودر فقه واصول به مقام شامخ اجتهاد نائل آمد.

اساتید:

پدرشان آیت الله سید محمد علی (ثانی)

عمویشان آیت الله سید محمد تقی

فقیه زمانش فاضل اردکانی(عمده استفاده اش از فاضل اردکانی بود و ایشان را اعلم از شیخ انصاری می دانست)

استاد الفقهاء  والمجتهدین شیخ مرتضی انصاری

اجازه اجتهاد

مرحوم شهرستانی در سال 1282ه.ق از  پدر بزرگوارشان ودر سال 1287ه.ق از استادشان فاضل اردکانی  اجازه اجتهاد دریافت نمود. هردو اجازه را شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتابش :(اجازات الروایه والوراثه)درج نموده است.<نقباء البشر2/628>

پس از رحلت اردکانی  در کربلا کرسی تدریس و مرجعیت تقلید به آیت الله  شهرستانی رسید  وتوجه عموم به سوی ایشان جلب شد.

مرحوم شهرستانی در سال 1305ه.ق برای عتبه بوسی حضرت علی بن موسی الرضا علیه آلاف التحیه والثناء به سرزمین مقدس مشهد شرفیاب شد وبه هنگام مراجعت در تهران مورد استقبال پرشور طبقات مختلف قرار گرفت ودر مدرسه مروی به امامت ودر مدرسه صدر به تدریس پرداخت.<اعیان الشیعه:9/232>

درآن ایام سرآمد علمای تهران حاج ملا علی کنی بود که از شاگردان صاحب جواهر ومورد توجه خاص وعام بود. مرحوم کنی در مدرسه مروی اقامه نماز می کرد. به هنگام ورود مرحوم شهرستانی به تهران مرحوم کنی جای نماز خود را به وی تقدیم کرد مرحوم به سال 1320ه.ق متولد شده بود و35 سال از مرحوم شهرستانی بزرگتر بود. اینکه یک شخصیت علمی 85 ساله جای خود را به یک شخصیت 50 ساله تقدیم می کند از تواضع سرشار مرحوم کنی و از شخصیت بسیار ممتاز مرحوم شهرستانی حکایت می کند.

شیخ آقا بزرگ تهرانی مینویسد:درآن ایام من جوانی نورس بودم خوب به یاد دارم که مرحوم کنی چقدر در تجلیل وتکریم او کوشید. او را به جای خود وادار به امامت کرد. ماه رمضان بود صفهای نماز از مسجد  تجاوز می کرد وصحن مدرسه را نیز فرا می گرفت.<نقباء البشر:2/628>

تالیفات :

آیت الله العظمی سید محمد حسین شهرستانی در طول عمربا برکت خود لحظه ای از تحقیق و تالیف نیاسودند .در کتب تراجم برای ایشان بیش از" صد جلد" کتاب ذکر کرده اند که عناوین برخی از آنها را ذکر می کنیم:

1.آیات بینات 2. الاجازات3.الارث4.الاستخارات5.الاستصحاب6.الاربعون حدیثا7.اصطلاحات الجفر (در علوم غریبه)8.تریاق فاروق در رد شیخیه 9.تسهیل المشاکل (درنحو)10.تاریخ شهرستانی11.تقویم الکواکب (در اختر شناسی وگاهنامه)12.تلویح الاشاره (درشرح زیارت جامعه)13.جنه النعیم (درامامت)14.الحجه البالغه فی غیبه النعمه السابغه15.الحساب(در ریاضیات)16.الخط(درآداب  وانواع خوشنویسی)  17.غایه المسوول فی علم الاصول  18.درایه الحدیث 19.الدر المفیض 20. دمع العین 21. رساله عملیه 22. رساله فی الرمل 23.رساله فی علم الکف 24.سبیل الرشاد در شرح نجات العباد25. شرح الحدید (در علم شیمی)26.سفرنامه حجاز27.شرح الفوائد الحکمیه (شرح فوائد اثنا عشریه28.شوارع الاعلام (در شرح شرائع الاسلام)29.صغری (در منطق)30.صنعت جرثقیل31. صنعت متحرک دائم الحرکه 32. عسل مصفی (دیوان فارسی)33.اللئالی (درفقه واصول) 34.اللباب فی الاسطرلاب35. الماهوتیه( در لباس مشکوک)36.مناسک حج37. النور المبین (دراصول دین)38.نان ودوغ(شعر )39.العناصر (شرح قوانین)40.الموائد(کشکول)و......

{{{به عنوان نمونه   ایشان در کتاب کشکول خود به نام" الموائد"جریان جالبی را بیان می کنند که خالی از لطف نیست.ایشان در کتاب یاد شده در بیان زندگینامه خال خود (دایی خود{آقا محمد ابراهیم بن آقا احمد بن آقا محمد علی بن وحید بهبهانی})""می فرمایند:خالوی(دایی) حقیر است برادر اعیانی والده و مادر ایشان همشیره ""صاحب فصول""است زمانی که حقیر(سید محمد حسین)در کرمانشاهان متولد شدم والد در سفری بود خال (دایی)مذکور(آقا محمد ابراهیم) بایشان نوشت که خداوند مولودی بشما عطا کرده که با شما مفاخره میکند."میگوید منم حسین وپدرم علی ومادرم فاطمه وجدم احمد وخالم ابراهیم "   حقیر(سید محمد حسین)گوید بلی وبرادرم حسن وپسرانم علی وزین العابدین ودخترانم سکینه وفاطمه}}}

به طوری که از عناوین کتاب ها معلوم گردید. مرحوم شهرستانی از"" نوابغ روزگار"" بوده ودر اکثر علوم متداول عصر خود کتاب نوشته است.  

وفات:

آیت الله العظمی سید محمد حسین شهرستانی پس از 60 سال عمر باعزت وپرتلاش سرانجام در روز پنج شنبه سوم شوال 1315ه.ق در کنار حرم مطهر سالار شهیدان دیده از جهان فرو بست ودر ایوان متصل به قبور شهداء (درمقبره خانوادگی خاندان شهرستانی)مدفون گردید. پس از در گذشت ایشان ریاست کبری ومرجعیت تقلید به پسرشان آیت الله العظمی سید محمد علی (ثالث)شهرستانی رسید. از پسران دیگر ایشان می توان به آیت الله سید جعفر وآیت الله سید زین العابدین(پدر آیت الله سید عبدالرضا)شهرستانی اشاره کرد.

تصاویری از آیت الله العظمی سیدمحمدحسین شهرستانی